Εικόνα: Cats at the play, Louis Wain (Wikimedia Commons). Οι γάτες ήταν το αντικείμενο των περισσότερων έργων του Louis Wain (1860-1939) ο οποίος επανέφερε την βικτωριανή τάση της ανθρωπομορφικής αποτύπωσης των ζώων. Σύμφωνα με κάποιους ιστορικούς τέχνης ο ζωγράφος έπασχε από σχιζοφρένεια ενώ σύμφωνα με άλλους από διαταραχή αυτιστικού φάσματος (ΔΑΦ).
Μάθε για τις ψυχικές παθήσεις
Στην ενότητα αυτή μπαίνουμε σε αρκετές λεπτομέρειες για τις ψυχικές παθήσεις με μια επισκόπηση των διαταραχών των ψυχικών λειτουργιών και των βασικότερων ψυχικών διαταραχών.
Επιλέξαμε, να συμπεριλάβουμε μια ευρεία γκάμα πληροφοριών για να δώσουμε με σαφήνεια το μήνυμα της πολυπλοκότητας της ανθρώπινης ψυχικής λειτουργίας και του ανθρώπινου πόνου και έτσι να κινητοποιήσουμε περισσότερο την προσοχή στην αποφυγή των διατυπώσεων που μπορεί να είναι ανακριβείς, διαστρεβλωτικές και στιγματιστικές.
Μέσα από αυτές τις πληροφορίες επιδιώκουμε να γίνει κατανοητό ότι καταστάσεις που ονομάζονται, μεταξύ άλλων, από τα ΜΜΕ ως «μανία» ή «σχιζοφρένεια» εκτός του ότι είναι στιγματιστικό τις περισσότερες φορές είναι και λανθασμένο.
Αλλά, ας ξεκινήσουμε από τα βασικά:
Ο επιστημονικός κλάδος που ασχολείται με τις διαταραχές των ανθρώπινων λειτουργιών, τους παράγοντες που τις καθορίζουν και τους μηχανισμούς που μεσολαβούν μεταξύ των πρώτων και δεύτερων.
Το βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο και η Κοινωνική ψυχιατρική, που αφορά την εστίαση στη συμμετοχή των κοινωνικών παραγόντων, παράλληλα με τους ιδιοσυγκρασιακούς, βιολογικούς, περιβαλλοντικούς και συντρέχοντες παράγοντες, στην αιτιολογία και εξέλιξη των ψυχικών διαταραχών. Η δημιουργία σχέσης εμπιστοσύνης και σύνδεσης μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου είναι θεμελιώδης προϋπόθεση της θεραπείας.
Τι πρέπει να γνωρίζετε για τις διαταραχές ψυχικών και γνωστικών λειτουργιών
Οι διαταραχές των ψυχικών και γνωστικών λειτουργιών εμφανίζονται σε διαφορετικό βαθμό σε διάφορες ψυχικές διαταραχές. Εν τούτοις, κάποιες διαταραχές των ψυχικών λειτουργιών, συνήθως μικρής έντασης, μπορεί να εμφανιστούν σε κάποια στιγμή της ζωής ενός ανθρώπου, χωρίς να υπάρχει ψυχοπαθολογία,. Για παράδειγμα, η εμφάνιση άγχους ή καταθλιπτικού συναισθήματος, ή η δυσκολία συγκέντρωσης δεν συνεπάγεται την υπάρξη κάποιας ψυχικής διαταραχής.
Άλλες, όμως, διαταραχές ψυχικών ή γνωστικών λειτουργιών είναι σχεδόν αποκλειστικά συνδεδεμένες, έως και παθογνωμονικές συγκεκριμένων ψυχικών διαταραχών. Για παράδειγμα, αν συνυπάρχουν διαταραχές της σκέψης στο βαθμό της παραληρητικής σκέψης, διαταραχές της αντίληψης στο βαθμό των ψευδαισθήσεων ή παραισθήσεων, τότε προσανατολιζόμαστε στην ψυχική διαταραχή της σχιζοφρένειας.
Ποικίλει από υπερβολική φροντίδα έως και ατημέλητη εμφάνιση. Το πρόσωπο και το βλέμμα του ατόμου μπορεί να δείχνει επίταση της έντασης, που υποδηλώνει διέγερση, ή αντίθετα μια υπερβολική ακινησία, χωρίς έκφραση, που μπορεί να υποδηλώνει κατάθλιψη.
Μπορεί να κυμαίνεται σε άκρα από ψυχοκινητική ανησυχία και επιθετικότητα (συνήθης στην δυσφορική μανία και στην ψύχωση) έως την υποκινησία (συνήθης στην κατάθλιψη και στη σχιζοφρένεια). Οι παρακινησίες είναι ουσιαστικά οι κινητικές στερεοτυπίες των ασθενών. Στις περιπτώσεις σωματόμορφης διαταραχής μετατροπής με κινητικά συμπτώματα προεξάρχουν οι παραλύσεις άκρων του σώματος των ασθενών.
Η σημειολογία των διαταραχών της προσοχής είναι καίριας σημασίας στην κλινική ψυχοπαθολογία, αφού συναντώνται σε πολλές διαταραχές όπως τα οξέα συγχυτικά επεισόδια, στις γνωστικές διαταραχές όπως η άνοια, σε διαταραχές του συναισθήματος, τόσο σε επεισόδια μείζονος κατάθλιψης, μανίας, σε αγχώδεις διαταραχές, κυρίως στη διαταραχή γενικευμένου άγχους, και στη διαταραχή μετατραυματικού στρες, στις σχιζοφρενικές διαταραχές, καθώς και στην διαταραχή ελλειμματικής προσοχής-υπερκινητικότητας.
Οι κλινικές διαταραχές που αφορούν τη μακρόχρονη μνήμη είναι οι υπερμνησίες, οι υπομνησίες και οι παραμνησίες. Οι υπερμνησίες σημαίνουν αυξημένη επιτέλεση της μνημονικής λειτουργίας. Τέτοιου είδους αυξημένη μνημονική λειτουργία μπορεί να έχουν τα άτομα με αυτισμό. Οι υπομνησίες αφορούν εξασθένηση της μνημονικής λειτουργίας και η χρονική αυτή περίοδος μπορεί να είναι βραχεία, όπως μπορεί να συναντώνται σε επεισόδια απώλειας της συνείδησης, λόγω τοξικών ουσιών, εγκεφαλικής κάκωσης ή αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου. Οι παραμνησίες αναφέρονται σε παραποίηση των αναμνήσεων του ατόμου (ψευδομνησίες ή μνημονικές ψευδαισθήσεις). Η μνήμη επηρεάζεται επίσης σημαντικά από την συναισθηματική φόρτιση.
Εκφάνσεις της ομιλίας που αφορούν την άρθρωση, την προφορά, την ένταση ή τον τόνο της φωνής, το ρυθμό, τη γραμματικότητα, τη σημασιολογική οργάνωση προσφέρουν κάποια στοιχεία ως προς την ψυχοπαθολογία.
Τρία είναι τα επίπεδα των διαταραχών της σκέψης, διαταραχές της οργάνωσης, της ροής του λόγου και διαταραχές του περιεχομένου.
Στο πρώτο επίπεδο της οργάνωσης και ροής της σκέψης ανήκουν η ιδεοφυγή, η αυτοματική σκέψη, η περισπάσιμη σκέψη, η λογόρροια και ο πλατειασμός. Στο δεύτερο επίπεδο των διαταραχών του περιεχομένου της σκέψης, ανήκουν οι παραληρητικές ιδέες και οι ιδεοληψίες. Οι ιδεοληψίες αποτελούν σκέψεις, ιδέες ή παρορμήσεις, τις οποίες οι ασθενείς βιώνουν ως ξένες και απειλητικές, ωστόσο διαφοροποιούνται από τις παραληρητικές ιδέες στο ότι αναγνωρίζονται από τα άτομα ως προϊόντα του δικού τους ψυχισμού.
- Διαταραχές της αντίληψης. Βασικές διαταραχές της αντίληψης αποτελούν οι παραισθήσεις και οι ψευδαισθήσεις. Οι παραισθήσεις είναι διαστρεβλωμένες αντιληπτικές εμπειρίες βασισμένες σε υπαρκτά αντικείμενα. Οι ψευδαισθήσεις είναι αντιληπτικά βιώματα της συνειδητότητας των ασθενών όταν λείπουν πραγματικά αντικείμενα, αλλά γίνονται αποδεκτά από τους ασθενείς χωρίς κριτική.
- Διαταραχές στο συναίσθημα. Διατρέχουν όλο το φάσμα της ανθρώπινης ψυχοπαθολογίας (άγχος, χαρά, θλίψη, φοβίες), ενώ είναι συχνά εκείνες που ωθούν τα άτομα να αναζητήσουν βοήθεια από ειδικούς ψυχικής υγείας.
Το άγχος αποτελεί μια διάχυτη, δυσάρεστη, αόριστη αίσθηση φόβου, που συχνά συνοδεύεται από συμπτώματα όπως πονοκέφαλος, εφίδρωση, αίσθημα παλμών, σφίξιμο στο στήθος, δυσφορία στο στομάχι και ανησυχία.
Η φοβία ή φοβικό άγχος συνιστά αίσθημα υπερβολικού εστιασμένου φόβου που πυροδοτείται από διάφορα ερεθίσματα και επιφέρει σημαντική επιβάρυνση στη λειτουργικότητα του ατόμου. Κάποιες κατηγορίες των φοβιών είναι : η αγοραφοβία, οι κοινωνικές φοβίες, άγχος επίδοσης, απλές ή ειδικές φοβίες ( πχ ζώων, αίματος κ.α).
H θλίψη «διέπει» ένα μεγάλο μέρος του φάσματος των ψυχοπαθολογικών συνδρόμων, ενώ είναι σημαντικό να διαφοροποιήσουμε τη θλίψη ως ψυχική αντίδραση μικρής διάρκειας από τη καταθλιπτική διάθεση, που συνήθως είναι χρονικά μεγάλη, γενικευμένη, και απαντάται στην κλινική κατάθλιψη. Θλίψη απαντάται συχνά στο πένθος, που διακινείται από την απώλεια, αλλά και από τη μη εκπλήρωση επιθυμιών μας και αναγκών.
Η χαρά αποτελεί επίσης καθολικό αίσθημα, δυστυχώς όχι τόσο σύνηθες όσο η θλίψη. Επιτυχίες σε πλευρές της καθημερινότητάς μας, στη δουλειά, στον έρωτα είναι καταστάσεις που «παράγουν» χαρά. Ωστόσο, όσο και να ακούγεται περίεργο, η χαρά μπορεί να έχει και ψυχοπαθολογική χροιά, συγκεκριμένα όταν συνοδεύει τα επεισόδια υπομανίας και μανίας με συνακόλουθη στρέβλωση της σκέψης.
Μάθε ποιες είναι οι κυριότερες διαταραχές
Πως προκύπτουν; Ποια είναι τα συμπτώματά τους;